کتاب تفکر سیستمی (مدیریت پیچیدگی و آشوب)

معرفی کتاب «تفکر سیستمی» جمشید قراچه‌داغی

کلیدواژه‌ها: جمشید قراچه‌داغی، تفکر سیستمی، سیستم‌های پیچیده، دینامیک سیستم‌ها، مدیریت سازمانی، Russell Ackoff

درباره نویسنده: جمشید قراچه‌داغی کیست؟

جمشید قراچه‌داغی (Jamshid Gharajedaghi) یکی از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان جهانی در حوزه تفکر سیستمی و مهندسی سیستم‌ها است. او در سال ۱۳۱۸ شمسی متولد شد و پس از تحصیل در رشته مهندسی سیستم‌ها در دانشگاه کالیفرنیا برکلی، فعالیت حرفه‌ای خود را در شرکت IBM آغاز کرد.

از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷، مدیریت سازمان مدیریت صنعتی ایران را بر عهده داشت و در این دوره، این سازمان به یکی از مهم‌ترین مراکز آموزش و مشاوره مدیریتی کشور تبدیل شد. پس از انقلاب، قراچه‌داغی به آمریکا مهاجرت کرد، ریاست مرکز تحقیقات بوش (Bush Research Center) را به عهده گرفت و هم‌زمان در مدرسه کسب‌وکار وارتون (Wharton School) تدریس کرد.

او از دوستان و همکاران نزدیک راسل اکاف (Russell Ackoff) بود و نقش مهمی در توسعه ایده‌های او داشت. پس از بازنشستگی اکاف، هر دو موسسه Interact را تأسیس کردند که در زمینه طراحی و تحلیل سیستم‌ها خدمات مشاوره ارائه می‌داد.

کتاب «تفکر سیستمی» و جایگاه آن

ویرایش اول کتاب Systems Thinking: Managing Chaos and Complexity در سال ۱۹۹۹ منتشر شد و آخرین ویرایش آن در سال ۲۰۱۱ به چاپ رسید. محور اصلی کتاب، کاربرد تفکر سیستمی در مدیریت سازمان‌ها و کسب‌وکارها است، هرچند مثال‌هایی از حوزه‌های غیرسازمانی نیز در آن دیده می‌شود.

ساختار کتاب شامل ترکیبی از مباحث نظری، مثال‌های واقعی، و مطالعات موردی است که برخی از آن‌ها به تحلیل سازمان‌های بزرگ اختصاص دارد. این مطالعات موردی با همکاری دوست و همکار قراچه‌داغی، بیژن خرم، بازنویسی شده‌اند.

مقدمه کتاب و پیشینه همکاری با چهره‌های برجسته

در مقدمه ویرایش سوم کتاب، قراچه‌داغی به نقش کلیدی رضا نیازمند، بنیان‌گذار سازمان مدیریت صنعتی و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، در مسیر شغلی خود اشاره می‌کند.

همچنین بخش‌هایی از پیشگفتار راسل اکاف بر کتاب‌های پیشین قراچه‌داغی در این نسخه نقل شده است. اکاف، آشنایی خود با جمشید را به سال ۱۹۶۸ و سفر به ایران برای یک پروژه سازمان ملل نسبت می‌دهد و مهاجرت او به آمریکا را «یکی از رویدادهای بزرگ زندگی خود» می‌داند.

سبک و ویژگی‌های کتاب

قراچه‌داغی برخلاف رویکرد رایج کتاب‌های مدیریتی که بر یک ایده محوری تمرکز می‌کنند، کتاب خود را بر پایه تنوع ایده‌ها نوشته است. او هر نکته و تجربه مهمی را که طی سال‌ها در ذهن داشته، بدون حذف، در متن گنجانده است.

این ویژگی باعث شده که کتاب برای خوانندگان آشنا با مفاهیم تفکر سیستمی بسیار الهام‌بخش باشد، اما ممکن است برای افراد تازه‌کار، پراکندگی موضوعات کمی چالش‌برانگیز باشد.

به همین دلیل، خواندن این کتاب در کنار یک متخصص تفکر سیستمی می‌تواند تجربه‌ای بسیار پربار ایجاد کند، زیرا بسیاری از نکات کتاب به شکل اشاره‌ای مطرح شده و نیاز به توضیح و ارتباط با منابع دیگر دارد.